Είναι μία επίκτητη αυτοάνοσος πάθηση και μία από τις συχνότερες αιτίες σοβαρής ανικανότητας στην παραγωγική ηλικία του ατόμου. Αποτελεί νόσο με χαρακτηριστική πορεία εξάρσεων-υφέσεων και μεγάλη κλινική ανομοιογένεια.

Η αιτιολογία παραμένει άγνωστη αν και υπάρχει μία γενετική προδιάθεση που χρειάζεται επιπρόσθετα την επίδραση ενός άγνωστου μέχρι σήμερα εξωγενούς παράγοντα για να αρχίσει ο παθογενετικός μηχανισμός που προκαλεί τη νόσο.

Στη νόσο συμβαίνει καταστροφή της μυελίνης (απομυελινωτικές πλάκες) στο κεντρικό νευρικό σύστημα, ενώ οι νευράξονες προσβάλλονται μερικώς ή δεν προσβάλλονται καθόλου.

Τα συμπτώματα της ασθένειας διαφέρουν ανάλογα με το μέρος του κεντρικού νευρικού συστήματος που επηρεάζεται. Τα συνηθέστερα είναι η μείωση της όρασης στο ένα μάτι, η διπλωπία, το μούδιασμα ή η αδυναμία σε ένα ή περισσότερα άκρα του σώματος και η αστάθεια κατά το βάδισμα.

Συγκεκριμένα:

• Μυϊκά: Μυϊκοί σπασμοί, δυσκολίες στην κίνηση και αστάθεια
• Μάτια: Διπλωπία, μείωση της όρασης, μη ελεγχόμενες κινήσεις ματιών
• Έντερο & ουροδόχος κύστη: Λοιμώξεις ουροποιητικού, συχνοουρία, δυσκοιλιότητα, διάρροια
• Μούδιασμα ή πόνος σε διάφορα μέρη του σώματος
• Ομιλία: κακή άρθρωση και πεσμένος τρόπος ομιλίας, δυσκολία στο μάσημα/κατάποση
• Εγκέφαλος: κατάθλιψη, ζάλη, απώλεια ακοής, μειωμένη όρεξη για σεξουαλική δραστηριότητα

Όλα τα παραπάνω συμπτώματα αξιολογούνται μόνον εάν η διάρκεια τους ξεπερνά τις 24 ώρες. Η διάγνωση βασίζεται στην κλινική εικόνα, ωστόσο η Μαγνητική Τομογραφία εγκεφάλου και νωτιαίου μυελού, η μελέτη του εγκεφαλονωτιαίου υγρού καθώς και τα προκλητά δυναμικά ενισχύουν και επιβεβαιώνουν την παρουσία της νόσου.

Η πρόγνωση της νόσου έχει αλλάξει σημαντικά προς το καλύτερο τα τελευταία 20 χρόνια με την ανακάλυψη των ανοσοτροποποιητικών φαρμάκων (ιντερφερόνες, οξική γλατιραμέρη, ναταλιζουμάμπη, φινγκολιμόδη κλπ). Επιπλέον, αναμένεται να κυκλοφορήσουν και στην χώρα μας άλλα τέσσερα ανοσοτροποποιητικά φάρμακα στο εγγύς μέλλον.

Ηλικία εμφάνισης Σκλήρυνσης κατά πλάκας

Η σκλήρυνση κατά πλάκας μπορεί να κάνει την εμφάνισή της σε οποιαδήποτε ηλικία, ωστόσο τα μεγαλύτερα ποσοστά φαίνεται να παρουσιάζονται από την ηλικία της εφηβείας μέχρι τα 45 χρόνια, με τις γυναίκες να νοσούν πιο συχνά από τους άνδρες.

Μπορεί η ΣκΠ να ξεκινάει στην μικρή ηλικία με την εκδήλωση των συμπτωμάτων σε πιο προχωρημένη ηλικία. Όσον αφορά τη διαλείπουσα μορφή της πολλαπλής σκλήρυνσης, που είναι η πιο συχνή, η ηλικία εμφάνισης της νόσου είναι τα 29-31 έτη.

Μορφές ΣκΠ

Υποτροπιάζουσα ή διαλείπουσα μορφή

Αποτελεί την πιο συχνή μορφή της νόσου. Η εκδήλωσή της ακολουθείται από διάσπαρτα νευρολογικά συμπτώματα, με εποχές ακραίων υποτροπών (ώσεις) και άλλες μέρες σχεδόν πλήρους ύφεσης. Η υποτροπή διαρκεί από λίγες ώρες μέχρι εβδομάδες, χωρίς βελτίωση, μέχρι να επέλθει η ύφεση με την πλήρη ή εμφανή υποχώρηση των δύσκολων συμπτωμάτων. Κάποια τυπικά συμπτώματα, είναι μείωση της όρασης ή διπλωπία και πόνος στο μάτι και αίσθηση μουδιάσματος στα κάτω άκρα με παράλληλες διαταραχές στο ουροποιητικό σύστημα.

Προϊούσα υποτροπιάζουσα (μεμονωμένο κλινικό σύνδρομο)

Σε αυτή την μορφή ο ασθενής εμφανίζει τα τυπικά συμπτώματα της νόσου, τα οποία αρχικά φαίνεται ότι αφορούν μία μεμονωμένη νευρολογική πάθηση. Σε ένα πολύ μεγάλο ποσοστό η διάγνωση είναι θετική ως κλινικά βέβαια ΣκΠ, μετά από λίγο ή πολύ καιρό. Οι ασθενείς με προϊούσα υποτροπιάζουσα σκλήρυνση δεν ξεπερνούν το 5%. Έχουν ομαλή κοινωνική ζωή, με λίγα επεισόδια έξαρσης.

Δευτεροπαθώς προϊούσα μορφή

Αφορά τους ασθενείς με ήδη υπάρχουσα υποτροπιάζουσα ΣκΠ που με τα χρόνια επιδεινώνεται η νευρολογική τους εικόνα, χωρίς ελπίδες βελτίωσης. Δηλαδή μετά από κάθε έξαρση υπάρχει αδυναμία επαναφοράς στην προηγούμενη κατάσταση. Οι σύγχρονες θεραπείες σχηματίζουν μία ελπιδοφόρα εικόνα, καθυστερώντας την εξέλιξη της αναπηρίας.

Πρωτοπαθώς προϊούσα μορφή

Η μορφή αυτή αφορά περίπου το 15% των περιστατικών. Αρχικά αφορά μία συνεχόμενη και αργή επιδείνωση των συμπτωμάτων, χωρίς την εμφάνιση εξάρσεων. Τα συχνότερα συμπτώματα αφορούν αδυναμία και δυσκαμψία στα πόδια. Χαρακτηριστική είναι η κλιμακωτή και πολύ αργή χειροτέρευση των ασθενών, τόσο που να μπορούν να συγκρίνουν χρόνο με το χρόνο τις αλλαγές στην συμπτωματολογία και όχι καθημερινά ή μηνιαία.

Διάγνωση – Τι εξετάσεις πρέπει να κάνετε

Δεν υπάρχει συγκεκριμένη εξέταση, η οποία να προσφέρει 100% διάγνωση στην σκλήρυνση κατά πλάκας. Η συστηματική και εκτεταμένη νευρολογική εξέταση για όλο το νευρικό σύστημα είναι βοηθητική τόσο στη διάγνωση όσο και στον αποκλεισμό άλλων παθήσεων με παρόμοια συμπτώματα. Οι εξετάσεις προκλητών δυναμικών όρασης και ακοής, η μυελογραφία, η οσφυονωτιαία παρακέντηση και η μαγνητική τομογραφία είναι οι πιο συχνές επιλογές για τη διάγνωση.

Η οσφυονωτιαία παρακέντηση θα εξετάσει αν υπάρχουν αντισώματα στο υγρό που κυκλοφορεί ανάμεσα στον εγκέφαλο και τον νωτιαίο μυελό. Αυτά τα αντισώματα είναι ένδειξη της πάθησης. Τα αποτελέσματα δεν είναι καθοριστικά, όμως αποτελούν μία πολύ σημαντική ένδειξη. Όπως και στην μυελογραφία, έτσι και στην παρακέντηση ο ασθενής θα χρειαστεί να μείνει για λίγο στο νοσοκομείο.

Σκλήρυνση κατά πλάκας: Θεραπευτική φροντίδα

Όλη η σύγχρονη θεραπευτική φροντίδα αποσκοπεί στην αναστολή της εξέλιξης της νόσου. Τα χρόνια υπολείμματα δυστυχώς δεν είναι αναστρέψιμα με τα ισχύοντα μέχρι σήμερα δεδομένα. Έτσι, είναι εξαιρετικά σημαντική η ταχεία διάγνωση αλλά και η έγκαιρη θεραπεία. Χρειάζεται το κατάλληλο φάρμακο την κατάλληλη στιγμή προκειμένου να αποφευχθεί η εμφάνιση αναπηρίας. Είναι λοιπόν πολύ σημαντικό, η εμπειρία και οι γνώσεις που έχει ένας νευρολόγος να εφαρμόζονται την σωστή στιγμή και με τον καλύτερο τρόπο. Επίσης, μεγάλο ρόλο παίζει και η ικανότητα και η ψυχική δύναμη του ασθενούς να ανταποκρίνεται στις ανάγκες της θεραπείας που πολλές φορές δεν είναι εύκολη.

Πιο συγκεκριμένα:

• Η κινητικότητα επηρεάζεται, η μετακίνηση γίνεται δύσκολα, διαταράσσεται η ισορροπία, εμφανίζεται αδυναμία και σπασμοί στους μύες.
• Η ισορροπία διαταράσσεται, αυξάνει ο κίνδυνος πτώσης κι δημιουργούνται φοβίες πτώσης.
• Εμφανίζεται σπαστικότητα, που είναι η αυξημένη σύσπαση των μυών ακούσια, χωρίς τη θέληση του ατόμου. Οι μύες γίνονται περισσότερο άκαμπτοι και δύσκολα μπορούν νε κινήσουν το σώμα.
• Διαταραχές βάδισης:
• Τρόμος: εμφανίζεται συνήθως κατά τη διάρκεια της κίνησης και δυσκολεύει τις δραστηριότητες.
• Διαταραχές όρασης – οπτική νευρίτιδα: Θολή όραση, διπλωπία, διαταραχές στις κινήσεις του ματιού
• Προβλήματα ομιλίας: συχνά είναι ήπια και δεν δημιουργούν πρόβλημα στην κατανόηση του λόγου.
• Προβλήματα κατάποσης: δυσκολία στη μάσηση, βήχα, αίσθηση ότι η τροφή δυσκολεύεται να προωθηθεί στον οισοφάγο.
• Κόπωση – εύκολη κούραση: θέλει αλλά δεν μπορεί να κάνει δραστηριότητες. Χρειάζεται ξεκούραση ανά τακτά χρονικά διαστήματα. Τα χέρια και τα πόδια τα αισθάνεται βαριά.
• Αϋπνία: η ρύθμιση του ύπνου βελτιώνει και την κόπωση
• Πόνος: τον αισθάνεται ως μαχαιριά, καυσαλγία ή σφίξιμο. Είναι άσχημη εμπειρία, η οποία καταβάλλει το άτομο ψυχοσυναισθηματικά-βελτιωση με διενεργεια περινευρικών εγχυσεων -perineural injection therapy by Lyftogt
• Προβλήματα ούρησης και αφόδευσης: αισθάνεται ότι θέλει να ουρεί πολύ συχνά.

Η εξέλιξη της νόσου είναι απρόβλεπτη. Σε κάποιους προκαλεί ήπια συμπτώματα, ενώ σε άλλους εξελίσσεται γρήγορα. Η κάθε περίπτωση είναι διαφορετική. Δε σημαίνει ότι ένας ασθενής θα εκδηλώσει όλα τα συμπτώματα της νόσου.

Στο 85% των ατόμων, η σκλήρυνση κατά πλάκας εξελίσσεται με υποτροπές (ώσεις) και υφέσεις.

Αποκατάσταση πολλαπλής σκλήρυνσης σe Κέντρο Αποκατάστασης κι Αποθεραπείας

Οι περιπτώσεις που εξελίσσονται με υποτροπές (ώσεις), συνήθως νοσηλεύονται στο Νοσοκομείο και ρυθμίζεται η αγωγή στην οξεία φάση.

Στο Κέντρο Αποκατάστασης  νοσηλεύονται οι ασθενείς, μετά το εξιτήριο από το Νοσοκομείο για την αποκατάσταση των εκδηλώσεων της ώσης.

Η Ομάδα αποκαταστασης  αποτελείται από φυσίατρο  και συνεργάζεται με την  θεραπευτική Ομάδα – φυσικοθεραπευτές, λογοθεραπευτές, εργοθεραπευτές, υδροθεραπευτές, ψυχολόγους και καθορίζουν τους στόχους της θεραπείας μαζί με τον ασθενή, ώστε να δημιουργηθεί το κατάλληλο πρόγραμμα αποκατάστασης για το κάθε άτομο με πολλαπλή σκλήρυνση ξεχωριστά.

Η εκτίμηση της κλινικής εικόνας, βασίζεται σε διεθνείς κλίμακες αξιολόγησης (EDSS, 9-Hole Peg Test), προκειμένου να συλλέξουμε όλες τις πληροφορίες, να αποτυπώσουμε το μέγεθος και το είδος των προβλημάτων, ώστε το πρόγραμμα αποκατάστασης να περιλαμβάνει την αντιμετώπιση των διαταραχών στο σύνολο τους.

Τα προγράμματα θεραπειών περιλαμβάνουν φυσικοθεραπεία (επιλέγεται η κατάλληλη κάθε φορά θεραπευτική τεχνική) και μηχανήματα αποκατάστασης, ρομποτικά συστήματα βάδισης και συστήματα εκπαίδευσης άνω άκρων, θεραπεία F.E.S, B.W.G.S, εκπαίδευση ισορροπίας με biofeedback, θεραπείες πόνου, θεραπεία στην πισίνα για ελάττωση της σπαστικότητας, την εκπαίδευση της ισορροπίας και την ενδυνάμωση των μυών, νευρομυϊκή διέγερση για την εκπαίδευση προβλημάτων κατάποσης, ψυχολογική υποστήριξη για την βελτίωση της διάθεσης, εκπαίδευση μνήμης – αντίληψης – επίλυσης προβλημάτων, εργοθεραπεία για τη βελτίωση της αυτονομίας.